Spomenik prvom partizanskom pilotu Franji Kluzu prkosi vremenu

Posvećen je Franji Kluzu, prvom partizanskom pilotu Narodnooslobodilačke borbe i njegovom avionu Potez 25, koji je 6. jula 1942. godine uništen u napadu njemačke avijacije na partizansko uzletište u Lušci polju.

Jedan od rijetkih koji su posljednjih godina naišli na ovaj gotovo zaboravljeni spomenik je Rešad Behić iz Bihaća. Kako kaže, slučajno ga je otkrio tokom putovanja sa prijateljem prema Sanskom Mostu.

– Navratili smo u naselje Lušci Palanka da se odmorimo i popijemo kafu. U jednoj seoskoj kafani razgovarali smo s mještanima, koji su nam spomenuli da se nedaleko nalazi spomenik partizanskom pilotu. Krenuli smo da ga vidimo i naišli na Slomljeno krilo – ispričao je Behić.

Spomenik, koji stoji sam u polju, podsjeća na herojstvo i početke partizanskog zrakoplovstva, jednog od prvih takvih pokreta otpora u okupiranim zemljama Evrope koji je raspolagao vlastitim avionima.

Franjo Kluz je početak Drugog svjetskog rata dočekao kao pilot izviđačke eskadrile u Rajlovcu kod Sarajeva. Nakon kapitulacije Kraljevine Jugoslavije, pristupa Zrakoplovstvu NDH, ali se ubrzo povezuje s narodnooslobodilačkim pokretom u Banjoj Luci. Tajno pomaže ustaničke jedinice novcem, oružjem i opremom, čekajući priliku da se preda pokretu.

Ta prilika dolazi 23. maja 1942. godine, kada avionom Potez 25 slijeće na partizansku pistu Urije kod Prijedora. Istog dana pridružuje mu se i Rudi Čajavec, koji sa mehaničarem Mišom Jazbecom polijeće s banjalučkog uzletišta. Ovim činom započinje formiranje partizanskog zrakoplovstva — pionirskog poduhvata u svjetskim okvirima.

Avion Franje Kluza nije dugo izdržao. U julu iste godine, tokom njemačkog napada na partizansko uzletište u Lušci polju, avion je uništen, ali uspomena na njega i njegovog pilota ostala je sačuvana kroz skromni spomenik koji i danas prkosi vremenu, iako zaboravljen od institucija.

Njegova lokacija, izvan glavnih putnih pravaca i turističkih vodiča, podsjeća na to koliko je važno očuvati spomenike prošlosti, ne samo kao artefakte, već kao pouke i podsjetnike na ideale za koje su se pojedinci borili i živote dali.

federalna.ba/Fena